Co warto wiedzieć o dziedziczeniu długów?

W przypadku otrzymania spadku warto wiedzieć, jak w świetle polskiego prawa wygląda dziedziczenie długów. Sprawy spadkowe bywają wprawdzie skomplikowane, jednak odziedziczone długi nie zawsze będą stanowiły problem, szczególnie jeśli przy przyjmowaniu spadku z dobrodziejstwem inwentarza zostanie sporządzony spis lub wykaz.

Na czym polega dziedziczenie długów?

Dziedziczenie długów to przejęcie po zmarłym jego zobowiązań finansowych wobec wierzycieli. Następuje na podstawie art. 922 par. 2 Kodeksu cywilnego, w myśl którego w skład spadku wchodzą nie tylko prawa, ale również obowiązki majątkowe. W praktyce oznacza to więc, że długi są dziedziczne i przechodzą na spadkobiercę w momencie, gdy zdecyduje się on na przyjęcie spadku. Jedynym wyjątkiem są tutaj długi alimentacyjne wobec funduszu alimentacyjnego, które wygasają wraz ze śmiercią na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Jakie długi są zazwyczaj dziedziczone? Jeżeli spadkobierca lub spadkobiercy nie złożą oświadczenia o przejęciu całości zobowiązań, przypadają im długi odpowiadające wartości odziedziczonego majątku. Nie otrzymując niczego wartościowego, nie muszą też spłacać wierzycielom ani złotówki. Jeżeli jednak w skład masy spadkowej wchodzi na przykład nieruchomość lub znaczna ilość gotówki, przyjmuje się je wraz z tak zwanym dobrodziejstwem inwentarza.

Kiedy wierzyciele nie mogą dochodzić należności?

Kluczową zasadą dotyczącą windykacji długu jest to, że wierzyciele nie mogą dochodzić należności w terminie 6 miesięcy do złożenia oświadczenia przez spadkobierców. Zgodnie z zapisem:

§ 50a ZDP
1. W przypadku powzięcia wiarygodnej informacji o śmierci osoby zadłużonej, korespondencja kierowana do jej potencjalnych spadkobierców w okresie 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku powinna posiadać charakter wyłącznie informacyjny i zmierzać do
uzyskania informacji i dokumentacji związanej ze spadkobraniem po osobie zadłużonej.
2. W przypadku sprzeciwu potencjalnego spadkobiercy osoby zadłużonej co do kontaktu
ze strony przedsiębiorstwa zarządzającego wierzytelnościami, kontakt ten
powinien zostać wstrzymany na okres wskazany w ust. 1 powyżej.

Oznacza to, że wierzyciel poinformowany o śmierci osoby zadłużonej nie może dochodzić swoich należności w ustawowym terminie, jaki spadkobierca ma na podjęcie decyzji odnośnie wyboru formy dziedziczenia

Dziedziczenie spadku z długami? Tylko z dobrodziejstwem inwentarza

Nie każdy spadek z długiem należy odrzucić. Jego przyjęcie może skończyć się poważnymi problemami finansowymi tylko w przypadku, gdy złoży się oświadczenie o przyjęciu spadku prostego, czyli ze wszystkimi zobowiązaniami, a wysokość długów jest znaczna. Jest to dla spadkobiercy najmniej korzystna opcja, ponieważ może (ale nie musi) odziedziczyć w ten sposób olbrzymie długi. Zgodnie z art. 1031. par. 1 Kodeksu cywilnego ponosi on bowiem odpowiedzialność bez ograniczenia.

Do 18 października 2015 roku był to domyślny sposób dziedziczenia, jeżeli w ciągu 6 miesięcy od śmierci zmarłego nie złożono oświadczenia- w formie notarialnej lub przed sądem. Obecnie przyjmuje się jednak, że w przypadku braku złożenia oświadczenia ze strony spadkobierców, dziedziczą oni spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Termin ten oznacza według art. 1031. par. 2 Kodeksu cywilnego odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Kto powinien przejmować się ewentualnymi zobowiązaniami?

Dziedziczenie długów – kolejność

Najprościej ustalić, kto dziedziczy majątek oraz długi zmarłego, jeśli ten pozostawił po sobie testament. W Polsce znacznie częściej dochodzi jednak do tak zwanego dziedziczenia ustawowego. W takim przypadku kolejność powoływania spadkobierców ustala się na podstawie zapisów art. 931-935 Kodeksu cywilnego. Jest ona następująca:

1. Dzieci spadkodawcy (a w przypadku śmierci dziecka jego dzieci lub dalsi zstępni) oraz jego małżonek, otrzymujący nie mniej niż 1/4 całości spadku.
2. Małżonek oraz żyjący rodzice spadkodawcy (przy braku dzieci zmarłego).
3. Małżonek (pół spadku) oraz rodzeństwo spadkodawcy i zstępni rodzeństwa (w częściach równych przypada im udział każdego ze zmarłych rodziców).
4. Dziadkowie spadkodawcy (przy braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa).
5. Dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie), których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
6. Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub Skarb Państwa (jeśli miejsca zamieszkania nie da się ustalić).

Jasno widać więc, że długi dziedziczy się nie tylko po bliższej, ale i dalszej rodzinie. Dodatkowo nie ma ograniczenia, do którego pokolenia można otrzymać je w spadku. Podobnie jak prawa majątkowe, zobowiązania w szczególnych przypadkach trafić mogą i do prawnuków, i do pradziadków. Zwłaszcza w sytuacji dziedziczenia po dalszej rodzinie warto sprawdzić, czy za potencjalnym wzbogaceniem się nie stoją także wydatki na wierzycieli zmarłego.

Jak ustalić długi zmarłego?

Przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy ustalić masę spadkową. Służą do tego dwie wymienione już procedury: wykaz inwentarza oraz spis inwentarza. Czym się różnią?

Wykaz inwentarza mogą sporządzić sami spadkobiercy. Jest to po prostu zapis wszystkich odziedziczonych praw oraz obowiązków majątkowych. Trzeba przeprowadzić go skrupulatnie i dobrze wycenić aktywa oraz długi. Ograniczona odpowiedzialność płynąca z przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie dojdzie do skutku, jeżeli niewygodne informacje zostały celowo ominięte lub zatajone.

Informacje zawarte w bazach dłużników wydawane są przez BIK oraz Biura Informacji Gospodarczej, na podstawie dokumentów poświadczających toczenie się sprawy spadkowej. Nie zawsze są jednak pełne, a ewentualne braki w wykazie mogą sporo kosztować. Dlatego polskie prawo przewiduje możliwość sporządzenia spisu inwentarza przez komornika, który robi to na wniosek spadkobiercy lub po postanowieniu sądu na wniosek innych stron zainteresowanych (także wierzycieli). Koszt tej procedury sięga jednak co najmniej kilkuset złotych, ponieważ wiąże się nie tylko z uiszczeniem opłat urzędowych, ale także sięganiem po opinię rzeczoznawców. Koszty te reguluje art. 49 ust 1 pkt 3 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. 2016 r., poz. 623 ze zm.), natomiast opłata stała od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza wynosi 400 zł – co wynika z art. 40 pkt 2 ustawy o kosztach komorniczych.

Więcej na stronie KRUK.